Καλλιέργεια Δημητριακών

Διαδικασία της καλλιέργειας δημητριακών όπως γινόταν τα παλιά χρόνια.

Όργωμα

Ο γεωργός περιμένει τα πρωτοβρόχια για να ποτιστεί το χωράφι. Μετά την πρώτη φθινοπωρινή βροχή μπαίνει στο χωράφι του για να κάνει το πρώτο όργωμα, προκειμένου να σπάσει η κρούστα του χώματος από τον ήλιο του καλοκαιριού. Το χώμα αερίζεται και είναι έτοιμο για την επόμενη βροχή. Ακολουθεί το δεύτερο όργωμα  μετά το τρίτο (το τριβόλισμα) και πλέον η γη μπορεί να δεχτεί το σπόρο.

Σπορά

Η σπορά αρχίζει κατά τα μέσα του Οκτωβρίου και τελειώνει στις αρχές Δεκεμβρίου. Ο σπόρος πέφτει στα ανοιγμένα αυλάκια και στη συνέχεια ο γεωργός βολοκοπάει το χωράφι του, δηλαδή σκεπάζει το σπόρο με το χώμα. Η απαιτούμενη υγρασία εξασφαλίζεται με τις βροχές και το αβαθές των αυλακιών βοηθάει στη διατήρησή της την άνοιξη.
Την άνοιξη τα σπαρτά μεγαλώνουν κατά έναν κόμπο επί τέσσερις μήνες και τον τελευταίο μήνα (το Μάιο) αποκτούν πέντε ακόμη κόμπους και το στάχυ.

Θερισμός – Αλώνισμα

Τον Ιούλιο, κατά το Θερισμό που γινόταν με το δρεπάνι, οι αγρότες φορούσαν στο αριστερό χέρι την παλαμαριά (ξύλινο γάντι) ή τις δακτυλήθρες (ξύλινες θήκες για τα δάχτυλα) για να προστατεύονται και να συγκρατούν περισσότερα στάχυα στην αγκαλιά τους.

Τα κομμένα στάχυα γίνονται δεμάτια, συγκεντρώνονται και δημιουργούν τις θημωνιές και μεταφέρονταν στα αλώνια.

Το αλώνισμα γινόταν τον Ιούλιο (ο Αλωνάρης).

Το αλώνισμα γινόταν στο αλώνι με την αδοκάνα ή ντουκάνα που έσερναν τα ζώα. Με τις συνεχείς κινήσεις της δοκάνας έσπαζαν τα στάχυα.

Σημείωση από το Διαχειριστή: Συνήθως στα αγελάδια βάζανε κάτι συρμάτινα φίμωτρα για να μην τρώνε το σιτάρι και ο οδηγός(;) είχε δίπλα του έναν παλιοκουβά για να μαζεύει τις φυσιολογικές ανάγκες των αγελάδων, για να μη λερώνουν το στάρι.

Λίχνισμα

Επόμενο στάδιο ήταν το λίχνισμα δηλαδή ο διαχωρισμός του καρπού απο το άχυρο. Οταν καθαρός πλέον ο καρπός αποθηκευόταν είχαν φτάσει οι πρώτες ημέρες του Σεπτέμβρη.Με το λιχνιτίρι (ξύλινη πιρούνα) πετούσαν ψιλά τον καρπό με το σλάμα. Καθώς ο αέρας έπαιρνε το άχυρο ο καρπός έπεφτε στη γη .

Κοσκίνισμα

Στη συνέχεια το κοσκίνιζαν με το σταροδέρμονο (κόσκινο) το έβαζαν στα σακιά και μετέφεραν στο σπίτι.

Το χοντρό άχυρο συγκεντρωνόταν με τη σκλαβούρα (ξύλινο εργαλείο) και μεταφερόταν στον αχυρώνα. Το υπόλοιπο -καρπός και ψιλό άχυρο- γινόταν λαμνί (σωρός).

Χειρόμυλος

Ο “χειρόμυλος”, χειροκίνητος μύλος για το άλεσμα μικρών ποσοτήτων κριθαριού ή σιταριού.Ο περιστρεφόμενος χειρόμυλος ήταν ο πρώτος απ’ όλους τους μύλους αλέσματος, αλλά δεν έχουμε σαφείς πληροφορίες για τη χρονολόγησή του.Η διαδικασία του αλέσματος στο χειρόμυλο αφορούσε το άλεσμα ανάμεσα σε ένα ζεύγος στρόγγυλων, επίπεδων μυλοπετρών, όπου το άλεσμα πραγματοποιούνταν ανάμεσα στην άνω κοίλη πέτρα και την κάτω κυρτή. Η όλη κίνηση ήταν επαναλαμβανόμενη, με τον χειριστή να ρίχνει με το ένα του χέρι καρπό μέσα από ένα στενό άνοιγμα στην άνω πέτρα, κουνώντας με το άλλο χέρι κυκλικά την άλλη με τη βοήθεια μίας κάθετης λαβής που ήταν ενσωματωμένη εκεί. Οι δύο επιφάνειες επέτρεπαν στον καρπό να περνά ξανά και ξανά ανάμεσά τους μέχρι να καταστεί λεπτόκοκκο το προϊόν.

Αλωνισμός με αλωνιστικές μηχανές

Από τον αλωνισμό με δοκάνη απάλλαξαν τους γεωργούς οι αλωνιστικές μηχανές, που έκαναν σιγά-σιγά την εμφάνισή τους από τη δεκαετία του 1950. Ο πολυήμερος αλωνισμός γινόταν τώρα μέσα σε μια μέρα ή λίγες ώρες, ανάλογα με την ποσότητα των σιτηρών.  Για τα παιδιά τα αλωνιστικά συγκροτήματα και τ’ αλώνια ήταν το αγαπημένο θέαμα του καλοκαιριού και ο τόπος που περνούσαν τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Ξυπόλητα και ξεσκούφωτα ακολουθούσαν τα συγκροτήματα σε κάθε μετακίνηση και προσπαθούσαν να καταλάβουν τον τρόπο λειτουργίας. Έβλεπαν τις θημωνιές των σιτηρών να εξαφανίζονται σε λίγο χρόνο και στη θέση τους να ξεφυτρώνουν σωροί από άχυρο. Τα παιχνίδια τους τώρα έπρεπε να αλλάξουν.

Οι αλωνιστικές μηχανές ήταν σύνθετες και δεν είχαν δική τους κίνηση. Τα κόσκινα και ο λουλάς του άχυρου ήταν ανεξάρτητα. Η διαδικασία εγκατάστασης αυτών και η ετοιμασία για τον αλωνισμό ήταν πολύωρη, γιατί έπρεπε να ευθυγραμμιστούν τα δυο κομμάτια της μηχανής με τον ελκυστήρα. Για τούτο είναι προτιμότερη η ονομασία των αλωνιστικών μηχανών σε «αλωνιστικά συγκροτήματα». Την κίνηση στην αλωνιστική μηχανή έδινε ένας γεωργικός ελκυστήρας (τρακτέρ) με έναν μεγάλο ιμάντα (λουρί) και από απόσταση 20-25 μέτρων περίπου για λόγους ασφάλειας. Για να δοθεί η κίνηση έπρεπε η τροχαλία της μηχανής να είναι σε ευθεία γραμμή με την τροχαλία κίνησης του ελκυστήρα και η μηχανή να είναι σταθερή και αλφαδιασμένη. Αν το έδαφος δεν ήταν ίσιο, έσκαβαν λίγο, για να πατήσουν σταθερά οι τροχοί.

Μεταφορά του άχυρου στο σπίτι.

Θεριζοαλωνιστική μηχανή (Κομπίνα)

Η εμφάνιση των θεριζοαλωνιστικών μηχανών στις αρχές της δεκαετίας του 1970 άλλαξε τον τρόπο θερισμού και αλωνισμού.

Ούτε θερισμό ούτε κουβάλο ούτε αλώνια έχουμε πλέον.

Ο θερισμός και ο αλωνισμός γίνονται ταυτόχρονα στο χωράφι. Ο μεν καρπός συγκεντρώνεται στα αμπάρια της μηχανής και από εκεί φορτώνεται στα μέσα μεταφοράς και φτάνει στις αποθήκες. Το δε άχυρο πέφτει μέσα στο χωράφι σε σειρές και είτε δένεται σε μπάλες και χρησιμοποιείται για τις ανάγκες των ζώων ή παραμένει στο χωράφι και οργώνεται εμπλουτίζοντας το έδαφος ή πουλιέται.
Όλες οι ωραίες εικόνες του θερισμού, των αλωνιών και του αλωνισμού χάθηκαν οριστικά. Μαζί τους χάθηκαν και τα έθιμα που τα συνόδευαν.
Σύγχρονες θεριζοαλωνιστικές

Πηγές:

1. ΦΙΛΟΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ, ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ & ΙΣΤΟΡΙΑΣ της ΘΡΑΚΗΣ “ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΖΑΡΙΔΗΣ”
2. Από το ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ και ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΡΑΚΗΣ-
3. Blog του Ναθαναήλ Καψίδη.
4. ΚΩΣΟΣ ΚΡΗΤΗ
5. Ρέθεμνος
6. Διάφορα Blogs