Page 20 - Ακολουθώντας τα ίχνη των οικογενειών στον χρόνο και τον χώρο

1923. Από τη Γαρέλλα στους Κήπους

Έπειτα από την Μικρασιατική καταστροφή και τις συνθήκες που υπεγράφη-
σαν, οι οποίες υπαγόρευαν τις ανταλλαγές των πληθυσμών, οι Έλληνες της Ανατο-
λικής Θράκης επιστρέφουν στην Ελλάδα και συγκεκριμένα δυτικότερα του φυσικού
συνόρου των δύο χωρών, τον ποταμό Έβρο. Ορισμένοι πήγαν στο Τάρσιο, άλλοι
στον Πυρόλιθο και οι περισσότεροι στους Κήπους και στη Γεμιστή.

Μερικοί περιπλανήθηκαν σε διάφορα χωριά όπως στον Προβατώνα κ.ά., έως
το Σουφλί ή ακόμη έως και την Ξάνθη (στα χωριά Κυψέλη και Μέλισσα, τα οποία ό-
μως αργότερα «χτυπήθηκαν» από επιδημίες όπως ελονοσία και τύφο), και οι περισ-
σότεροι κατέληξαν και εκείνοι στους Κήπους και στη Γεμιστή όπου βρήκαν παλαιούς
συγχωριανούς τους. +

• 1923 30 Ιανουαρίου: Υπογράφεται η Σύμβαση περί ανταλλαγής ελλη-
νικών και τουρκικών πληθυσμών στη Λωζάννη.

• 1923 3 Μαΐου: Με νομοθετικό διάταγμα συστήνεται "Γενική Διεύθυνση
Ανταλλαγής Πληθυσμών" (ΓΔΑΠ) στο Υπουργείο Γεωργίας, προκειμένου να συ-
ντονίσει και να βοηθήσει το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας στην προβλεπό-
μενη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής πληθυσμών. Εξ αυτής ιδρύονται στη συνέχεια
(1924) Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών. Το 1926 η ΓΔΑΠ κατάρτισε το "Γενικό
Μητρώο Ανταλλαξίμων", που συντάχθηκε με βάση τη διοικητική διαίρεση της Θρά-
κης και της Μικράς Ασίας, συμπεριλαμβανομένου του Πόντου.

• 1923 24 Ιουλίου: Υπογράφεται η Συνθήκη της Λωζάννης, σύμφωνα με
την οποία ορίζεται ο ποταμός Έβρος ως σύνορο Ελλάδας - Τουρκίας ενώ παραχω-
ρούνται τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στη Τουρκία.

• 1923 29 Σεπτεμβρίου: Ιδρύεται η Επιτροπή Αποκατάστασης Προ-
σφύγων, που επικυρώνεται με το Νομοθετικό Διάταγμα της 13ης Οκτωβρίου 1923
ως αυτόνομος οργανισμός με έδρα την Αθήνα υπό την εποπτεία της ΚτΕ και υπό
την προεδρία του Αμερικανού διπλωμάτη Ερρίκου Μοργκεντάου με τετραμελές συμ-
βούλιο. Η λειτουργία της άρχισε τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.

Τι κλίμα της εποχής

Από μαρτυρία του στρατηγού Μαζαράκη που ήταν πρωταγωνιστής της απε-
λευθέρωσης της Θράκης το 1920 αλλά και επί κεφαλής της ελληνικής αντιπροσω-
πίας στη Διάσκεψη των Μουδανιών παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.

«Εδήλωσα αμέσως ότι το κείμενον τούτο προδικάζει την συνθήκην της ειρή-
νης, ότι εγώ ήλθον δια να συζητήσω περί ανακωχής και όχι δια να ακούσω την άμε-
σον κατάληψιν της Θράκης υπό των Τούρκων και ότι υπό τοιούτους όρους θεωρώ
τούτο απαράδεκτον και ούτε οδηγίας τοιαύτας έχω, ούτε καν θέλω να λάβω γνώσιν.

19